Сөмбел Гаффарова https://sombel.ru Биредә иҗатым, фикерләрем, кәефем белән уртаклашам Tue, 22 Aug 2023 11:35:11 +0000 ru-RU hourly 1 https://wordpress.org/?v=6.4.3 Сөмбел Гаффарова: «Әтинең вафатыннан соң телемә мөнәсәбәт үзгәрде» https://sombel.ru/ahat-gaffar/%d1%81%d3%a9%d0%bc%d0%b1%d0%b5%d0%bb-%d0%b3%d0%b0%d1%84%d1%84%d0%b0%d1%80%d0%be%d0%b2%d0%b0-%d3%99%d1%82%d0%b8%d0%bd%d0%b5%d2%a3-%d0%b2%d0%b0%d1%84%d0%b0%d1%82%d1%8b%d0%bd%d0%bd%d0%b0%d0%bd-3687 Mon, 01 Nov 2021 13:32:39 +0000 https://sombel.ru/?p=3687

Шәһәр мәдәнияте вәкиле. Тормышны ничек бар – шулай сурәтләүче. Шәхес баласы. Бу әңгәмәдән соң аның белән таныштырганда ихлас дип тә өстәргә кирәктер. Без аның белән Фәридә – Әхәт Гаффарларның иҗади мирасы, шәхес кадере, балалар әдәбияты турында сөйләштек.

– Сөмбел, сез – күренекле галим һәм күренекле язучы кызы. Шәхес баласы булу иҗат өлкәсендә һәм тормышта ярдәм итәме, әллә, киресенчә, комачаулыйгынамы? Кайсыдыр ишекләрне ачканда «Мин – язучы Әхәт кызы» яки «Мин – галим Фәридә кызы» дип әйткән булдымы?

– Әти-әнием исемнәрен файдаланып, бернинди ишекләрне дә аяк тибеп ачканым булмады. Ләкин, син шуның кызы бит дип, танучылар бар, әлбәттә. Ул вакытта үзеңә җылырак мөнәсәбәт тоясың. Шул ук вакытта бу «җылылык»ка иҗади уңышларыңның сәбәпче булмавын да аңлыйсың. Хәер, бу мөгамәлә миңа гына түгел, башка шәхес балаларына да кагыла торгандыр. Укыган чорда Фәһимә апа Хисамова, Флера апа Сафиуллина, Фәрит абый Яхин, Җәүдәт абый Миңнуллин, Хатыйп абый Миңнегуловның миңа мөнәсәбәтләре үзгәрәк иде. Алар бит минем әниемне дә укыткан, нинди «оя» баласы булуымны күргәннәр, белгәннәр инде. Аңа карап берсе дә билгеләрне яклап куймады. Флера апа, киресенчә, сиңа таләпләр югарырак, дип әйтә иде. Гомумән, үземә һәр җирдә таләпләрнең югарырак, катгыйрак булуын тоям. Шулай булмый ни, мин бит язучы һәм галим баласы! Ә ярдәмгә килгәндә, әти дә, әни дә нефть белән идарә итмәгән, алтын-көмешләргә уралмаган. Шуңа барысы да гади һәм кешечә булды. Әти-әнигә соңгы вакытта, сез бит Сөмбел Гаффарованың әти-әнисе, дип тә әйткәлиләр иде. Алар елмая, әтинең бигрәк тә шул сүзгә күңеле була иде иде.

Ә, юк! Искә төште. Алты яшь булгандыр миңа, хастаханәдә ятарга туры килде. Шунда безне – кызлар палатасын – малайлар төнлә теш пастасы белән буярга җыенуларын әйткән иде. Шунда минем: «Миңа теш пастасы ягылмасын! Әтием – танылган язучы!» – дип әйтүем истә. Ул сүз ярап куйды, иртән мин палатадагы пастага батмаган бердәнбер кыз идем.

 Галим һәм язучы… Исән чакта тиешле игътибар күрелдеме аларга

– Әни, галим буларак, татар халкы өчен зур эш башкарды. Ул Әхмәтһади Максуди, Садри Максуди дигән олы шәхесләрне Ватаныбызга кайтарды, аларны халыкка танытты. Бу – көне-төне архивларда казыну, безнең чыганаклар белән генә чикләнмичә, Төркиягә бару, эзләнү, туганнары белән элемтәләрне ныгыту һәм башка бик зур эшләр нәтиҗәсе. Әнине фәнни эшчәнлеге өчен бик хөрмәт иттеләр, әле дә онытмыйлар дип беләм. Әлбәттә, аның да күпме планлаштырылган эше калды… Архивларын, документларны, бертуган Максудиларның китапларын, шәхси әйберләрен, хатларын акрынлап Милли китапханәгә тапшыра барабыз. Хәзер анда Фәридә Гаффарова коллекциясе бар, берничә ел элек күргәзмәсе дә узды.

Әтигә килгәндә, мин аны тулысынча бәяләнгән язучы дип атый алмыйм. Заманында Тукай премиясенә тәкъдим ителеп, ул премиядән Гөлшат апа Зәйнашева хакына баш тарткан. Шуннан соң, соңгы ничә ел дәвамында премиягә дәгъва кылды, әмма булмады. Безнең өчен әти – Тукай премиясенә бик лаек язучы. Ул үзенең язу дәрәҗәсенең югары булуын да, язучылар арасындагы урынын да белде. Ләкин бик тыйнак булды. Аның фикеренчә, син яхшы язучы, талантлы шәхес икән, сине күрерләр һәм болай да тиешле әйберне бирерләр, янәсе, бу табигый. Чын язучы, миңа калса, шундый тыйнак була.

Иҗат кешесенә әдәби агентлар кирәк шул. Нәкъ менә язучының мәнфәгатен кайгыртучы, аның өчен документлар җыючы, төрле бәйгеләргә, исемнәргә тәкъдимитүче. Иҗат кешеләре бу яктан бик таркау. Мөдәррис Әгъләмне генә искә төшерик. Бик зур талант, бик үзгә шәхес бит! Вакытында кадерләнсә, бюрократияэшләреннән араланса иде дә бит…

– Соңгы вакытта татар теле турында сүз чыкса, Әхәт абыйның телен үрнәк итеп куялар. Үзенчәлекле алымы, тәгъбирләре өчен. Үрнәк икән, аның әсәрләренничек таратырга, ничек популярлаштырырга? 

– Әтинең язу стиле чыннан да үзгә. Аны авыррак тел дип әйткәләделәр. Әсәрен уйлап укырга кирәк. Фикере, теле, стиле – барысы да баш миеңне эшләргә мәҗбүр итә, җиңел генә укырмын димә. Аның стилен мин балачактан ук тойдым. Абсурд әкиятләре каныма шулхәтле сеңде ки, сүз уйнату, абсурд фикерләү минем иҗатта да бик каты чагыла, мин аннан хәтта арына да алмыйм. Әти үзгә, аны беркем белән дә бутап булмый. Әйе, йотлыгып укыла, әмма әсәрен бирелеп, кереп китеп укырга кирәк. Аның әсәрләрен ничек популярлаштырырга?.. Минемчә, яшьләр генә популярлаштыра ала. Шәхсән үзем интернет аша таратырга тырышам, әсәрләрен социаль челтәрләргә чыгарам. Әти турында, әни турында истәлекләр язам. Язучыны яшьләргә якынайту өчен бүгенге заман кораллары кирәк. Димәк, аудиоязмаларын булдырырга, интернет китап сату мәйданнарына чыгарырга, интернет аша таратырга. Башкача язучылар онытылачак. Ә бу – зур эш. Аны «Китап», «Тәртип» радиолары, Татарстан китап нәшрияты билгеле бер күләмдә башкара инде.

Язу стиле дигәннән, әтинең «Ир» дигән хикәясе искә төшә. Анда урман эчендә умарталык тотучы хатын турында сүз бара. Мин бу әсәрнең үзен дә балга охшатам. Бал кебек татлы, сузылучан, затлы әсәр ул. Шуның хәтле тәмле хикәя. Гәрчә сюжеты бик гади булса да.

 Әхәт абый яшьләргә хәерхаһлы булдыБулдыра алганча ярдәм иткәнен дә ишетеп беләмСинең иҗатыңа мөнәсәбәте ничек иде«Килмешәк» драмасынбалалар өчен әсәрләреңне хупладымы

– Яшьләрне бик яратты. Кулына эләккән әсәрләрне, шигырьләрне укып барды. Аңлап бетермәсә дә, кулына яңа каләм алган кешеләрне үзеннән этеп куймады, нәрсәдер бар монда дип уйлана, кирәк булса, ярдәм итә иде. «Җирән кыз» Йолдыз Миңнуллина, Луиза Янсуарның язу стилен бик яратты. Бер фотода язучылар арасында әти тәнкыйтьче Фәрваз абый Миңнуллин (Йолдызның әтисе) белән янәшә басып тора. Узар дистә еллар, кызларыбыз да шулай иңгә-иң басып фотога төшәр, дип уйлаган микән алар?

Әти киң күңелле, гади кеше иде. Үзенә игътибар күбрәк булып китсә, уңайсызлана иде. Хәтерлим әле, Гөлчәчәк Гайфуллина тапшыру әзерләргә килгәч тә, тартынды. «Ояла-ам мин кызлардан», – дип әйтүе көлдерә иде мине.

Яшьләр дә әтине кабул итте дип әйтеп була. Әйтик, Алинә Бикмуллина, Балык Бистәсендә «Әхәт Гаффар дәвамчылары» дигән бәйге оештырган иде. Мәктәп укучылары арасында хикәяләр, әкиятләр язган укучыларны әти белән бергә сайладык. Аңа бик шатланды, бик риза булды ул. Алла боерса, Алинә белән бу бәйгене дәвам итсәк иде, дип хыялланам.

Әти «Килмешәк»нең премьерасында булды. Ул аны бик яратты, караганда күзләренә яшьләр килде. «Бу – минем «Язлар моңы»на тиң әсәр», – дигән иде. Минем өчен бу – бик зур бәя.

Әти минем язуымны гадәти нәрсә дип кабул иттеГәрчә балачактаязучы була күрмәгезул  каторга эше, дип әйтсә дәБәлкем, бу аның үзенчәсин шуңа әзербулырга тиешдип кисәтүе булгандырМинем әдәбиятка кереп китәчәгемне башта ук сизенгәндерКүләмле әсәрләремне караттырмадымтикшертмәдем аннанБолай да «әтиең язып биргәндер» дигән шаярулар юк түгел иде.

 Балалар әдәбияты дигәннәнУзган атнада Россия балалар китабы советының башкарма директоры Людмила Чижова белән очрашу булган идеУл СергейМихалков исемендәге балалар конкурсына тәкъдим ителгән әсәрләр нигезендә балалар китабы темаларының үзгәрүе турында сөйләде. 2000 елдан башлапфантастикабалалар ялгызлыгы турында әсәрләр артканБезнең балалар әдәбияты ни хәлдәБармы хәзерге заман үсмере йотлыгып укый торган әсәрләр?

– Яшерен-батырын түгел, бүген татар балалары да русча китаплар укый. Бәлки, авылларда татарча укучы балалар бардыр, әмма күпме генә гаиләдә булсам да, татарча китап тотып утырган үсмерләрне күрмәдем. Кызым Суфияга татарча китаплар алам, бергә утырабыз, укыйбыз. Әмма йотлыгып укый, үзе сорый дип әйтә алмыйм. Хәзерге буынга фантастика ошый. Татарда андый әсәрләр азрак. Безгә яңалык соңарып килә. Авыр сорау… Балалар әдәбияты һәр заманда авыр тема булгандыр ул. Без балалардан һәр заманда артта калып барабыз. Менә минем Суфиям үсеп бара. Аңа карап, аның кызыксынуларын күз алдына алып язам икән, ул заманча яңгырар. Шушы вакытны ычкындырам икән, аннары булмый инде ул.

 Үсмерләр «Игра в кальмара» сериалын йотлыгып карыйМондый фильмнар турында фикерең нинди

– Бу сериалны карамыйм. Нәрсә хакында булуын беләм, берничә ролигын карадым. Үсмерләр шушындый фильмнар белән кызыксына, нишлисең. Балаң кызыксына икән, фильмны бергәләп карарга, аннары фикер алышырга кирәк дип уйлыйм. Балаңны өйрәнергә менә дигән җай бу. Бу фильмны артык кырыс, кансыз, аны караган бала тормышта да шундый була, дигән фикер дә бар. Ләкин бу фильм, миңа калса, явыз дөньяда кеше булып кала белү турында. Чын дөньябызда да шушы уен бара түгелме? Тик бер ягы бар: тормышыбыздагы явызлыкка, кырыслыкка шушындый фильмнар аша күнегү бара. Менә бусы куркыныч нәрсә.

 Сизгәнсеңдеркүбрәк Әхәт абый турында сүз куертабызЧөнки «ВТ» да эшләп киткәнТукай премиясенә кандидат булуы белән дә телгә кергәнәсәрләрематбугатта чыгып торган… Ә Фәридә апа  галимул инде ерактарак калган кебек… 

– Әни еракта калды дип әйтә алмыйм. Чөнки аны белгән замандашлары, дуслары, туганнары исән. Без исән чакта әни онытыла алмый. Хезмәтләре дә халыкка хезмәт итә. Аның бакыйлыкка күчүенә унбиш ел тулды. Бер гомер, бер караганда. Мин дә, дөнья да, тормыш та башкача хәзер. Ләкин артка борылып карасаң, унбиш ел элекке 16 октябрь – кул сузымында гына. Ул берничек тә онытыла алмый. Әни гел янәшә, гел күз алдымда.

 Әтиәниең алдында син эшләргә тиешле төп өч эш дип нәрсәләрне әйтер идең?

– Иманлы, шәфкатьле, кешелекле, миһербанлы балалар үстерү. Аларның дәү әни, дәү әтиләрен белеп үсүләре. Балаларым да халкыма хезмәт итсен иде. Бу – зур бурычым. Икенче эшем – әти-әнинең хезмәтләрен халыкка таныту, гел исләренә төшереп тору. Өченчесе – сайлап алган кыйбламнан тайпылмау, иҗат итү. Минем әсәрем басыла яисә сәхнәгә менә икән – ул вакытта әти-әнинең исемнәре искә алына бит.

 Сөмбелеш кына урысча язасың диләр сиңа

– Урысча фикерләп язу турында әйтәсеңдер. Әйе, язу стилем шәһәрчә. Гәрчә үземә алай тоелмаса да. Кайвакыт, кыланып сөйләшәсең, дип тә әйтәләр. Шул вакытта шаккатам инде, үземә бер дә кыланмаган шикелле. Моны шәһәр баласы булуым белән аңлатып буладыр. Чөнки минем сөйләм ниндидер төбәккә бәйләнмәгән, диалекталь сүзләр азрак. Җыеп әйткәндә, шәһәрчә тел инде ул. Асфальт баласы ничек уйлый – шулай сөйләшә. Ләкин соңгы вакытта язуымда үзгәреш тоям. Язу телемә моңарчы хас булмаган сүзләр, борылмалар кереп китә. Алар шуның кадәр үзгә булып тоела, үзем дә ятсынып куям кайчак. Бу үзгәреш әтинең китүеннән соң башланды. Бәлки укыган саен телем байый торгандыр. Шунысы хак: әти вафатыннан соң телемә мөнәсәбәтем үзгәрде, язганда телне матур күрсәтәсем килә.

Блиц-сораштыру:

 Кеше холкындагы иң күркәм сыйфат.

– Миһербанлык. Кешегә мәрхәмәт белән карамасаң, яшәү бик авыр. Явызларга да мәрхәмәт белән карарга кирәк. Икенчедән, юмор хисе. Тормышта бик ярдәм итә торган сыйфат.

 Иң начар сыйфат.

– Ерткычлык. Гәрчә яхшы, начар сыйфатлар ул – бәхәсле мәсьәлә. Гел начар гына да, яхшы гына да булып булмый.

 Хыялың.

– Алар әти белән әнигә бәйле. Әтинең музеен оештырасым килә. Әнинең Камышлы авылында Фәридә исемле чишмә ачкан идек, аны яңадан карап, төзәтеп, яңадан затлы итеп корасым килә.

 Өстәл китабың?

– Балачактан Льюис Кэрроллның «Алиса в стране чудес» китабы иде. Драматургия белән кызыксынып киткәч, аңа Сэмюэль Беккетның «В ожидании Годо»сы өстәлде. Ул – иҗатка карашны үзгәртә торган әсәр. Өченчесе – әтинең егерме биш яшендә язылган «Әҗәт» әсәре.

 Тормыш ул  

– … юл. Аның нинди булуы синең үзеңнән тора. Без барыбыз да – юлчылар.

]]>
Проговори свою травму https://sombel.ru/%d0%b1%d0%b5%d0%b7-%d1%80%d1%83%d0%b1%d1%80%d0%b8%d0%ba%d0%b8/%d0%bf%d1%80%d0%be%d0%b3%d0%be%d0%b2%d0%be%d1%80%d0%b8-%d1%81%d0%b2%d0%be%d1%8e-%d1%82%d1%80%d0%b0%d0%b2%d0%bc%d1%83-3658 Mon, 17 May 2021 10:40:23 +0000 https://sombel.ru/?p=3658

В конце апреля в Казанском ТЮЗе им. Кариева прошла III режиссерская лаборатория «Tamga». Проект, курируемый театроведом Ниязом Игламовым, направлен на знакомство детей и подростков с актуальными темами, формами и текстами в театре. По итогам прошлых лабораторий в афишу ТЮЗа вошло несколько постановок. В этот раз приглашенные в Казань режиссеры выбрали из предложенного списка три современных текста – пьесу татарского и российского драматургов и зарубежную прозу.

Время, назад

«Самат и черный король», автор Сюмбель Гаффарова, режиссер Тимур Кулов

Пьеса татарского драматурга Сюмбель Гаффаровой – о школьнике Самате, который идет на сделку с совестью, чтобы победить в шахматном турнире. Увериться в правильности выбранного метода – шантаже соперника – герою помогают ожившие шахматные фигуры. В своем эскизе режиссер Тимур Кулов практически убирает фантастический мотив, акцентируясь на внутренних переживаниях взрослеющего героя, и ставит работу о времени – проигранном.

«Самат и черный король», автор Сюмбель Гаффарова, режиссер Тимур Кулов
«Самат и черный король», автор Сюмбель Гаффарова, режиссер Тимур Кулов

Историю про мальчика Кулов помещает в рамку: все это – воспоминания Самата-старика, скромно празднующего юбилей в доме для престарелых. Здесь за стеклом в шкафу хранятся его медали и кубки, а на столе призывно расставлены шахматы – стартовый механизм, запускающий прошлое. В самом начале актеры обозначают конкретное число и год – дату показа эскиза – но вслед за восприятием героя наше реальное время стирается, события переносятся ровно на 60 лет назад.

Уводя действие в прошлое, режиссер стилизует эскиз под советские фильмы, в частности, для детей. С узнаваемой музыкой из известных картин, подробным ретро-реквизитом, как и в кино, узнаваемым и типичным. Время становится одним из главных героев, и не случайны здесь и визуальные, и смысловые отсылки к фильму «Сказка о потерянном времени», ожившие в одной из сцен шахматы притягивают за собой и «Алису в Зазеркалье». Кулов работает с разными планами – то крупными, то общими, добавляет титры, монтирует сцены, лихо используя длинное узкое пространство Малого зала, расширяя его за счет открытия окон и работы со светом. Один жанр сменяет другой: сентиментальная повесть перепрыгивает в приключенческую сагу, та – в боевик с перестрелкой. 

«Самат и черный король», автор Сюмбель Гаффарова, режиссер Тимур Кулов
«Самат и черный король», автор Сюмбель Гаффарова, режиссер Тимур Кулов

Время то смыкается, то размыкается, и Самат-старик путешествует в нем, цепляясь за оставленные осколки – не запутаться в нем ему в первую очередь помогают шахматы. Блуждая в сценах детства, Самат-старик в какой-то момент сдается стремительной молодости, напору пионеров в красных галстуках, отбивающих ритм на шахматных часах. Роль участника он передает Самату-мальчику, бережно накидывая на него свой халат, оставляет своей размеренной старости ностальгическое внимательное наблюдение. Или планы сливаются – и герои существуют равнозначно: в самой лиричной сцене – умирающая подруга юности пристально и внимательно смотрит в глаза Самату-старику, пока Самат-мальчик, энергичный, устремленный в будущие победы, носится рядом. Нуриахмет Сафин точно и пронзительно сдержанно играет человека, долгие годы питающегося лишь восторгами прошлого, с выразительным взглядом потерянности при всем величии прожитой жизни. 

Ни победы, ни слава не помогли Самату справиться с юношеской травмой, с потерей подруги. Она осталась там – навсегда молодой и еще живой. Обрамляя композицию, режиссер дает свой ответ пьесе – оставляет старика-юбиляра с праздничным тортом в одиночной камере дома престарелых. Он выигрывает ту партию, но проигрывает всю будущую жизнь.

]]>
“Самат һәм кара король” эскизы. Режиссер – Тимур Кулов https://sombel.ru/creative/%d1%81%d0%b0%d0%bc%d0%b0%d1%82-%d2%bb%d3%99%d0%bc-%d0%ba%d0%b0%d1%80%d0%b0-%d0%ba%d0%be%d1%80%d0%be%d0%bb%d1%8c-%d1%8d%d1%81%d0%ba%d0%b8%d0%b7%d1%8b-%d1%80%d0%b5%d0%b6%d0%b8%d1%81%d1%81%d0%b5-3655 Tue, 11 May 2021 13:26:46 +0000 https://sombel.ru/?p=3655
]]>
Драматургические поиски Сюмбель Гаффаровой https://sombel.ru/interview/%d0%b4%d1%80%d0%b0%d0%bc%d0%b0%d1%82%d1%83%d1%80%d0%b3%d0%b8%d1%87%d0%b5%d1%81%d0%ba%d0%b8%d0%b5-%d0%bf%d0%be%d0%b8%d1%81%d0%ba%d0%b8-%d1%81%d1%8e%d0%bc%d0%b1%d0%b5%d0%bb%d1%8c-%d0%b3%d0%b0%d1%84-3647 Tue, 27 Apr 2021 10:44:25 +0000 https://sombel.ru/?p=3647 Сюмбель Гаффарова – выпускница факультета татарского языка, литературы и истории Казанского университета (2002), сумевшая снискать славу талантливого драматурга не только в Казани, но и далеко за ее пределами.

Драматургические поиски Сюмбель Гаффаровой, изображение №1

Точкой отсчета ее литературной биографии стал 1989 г, когда в журнале «Ялкын» («Пламя») была опубликована сказка «Безнең-сезнең заманда» («В наше-ваше время») (1989, №1). С тех пор ее сказки и рассказы стали регулярно появляться на страницах региональной прессы и в составе сборников: «Сабантуй» (1993), «Җәйнең җиде төсе» (Семь цветов лета) (2000). 

В годы учебы в университете началась ее журналистская карьера. Сюмбель Гаффарова в 2002 г. возглавила журнальную рубрику «Кәеф» («Настроение») в детском республиканском журнале «Ялкын»Будучи студенткой, во время каникул она ежегодно работала вожатой в татарском лагере для одаренных детей «Саләт». Здесь Сюмбель Гаффарова вела занятия для юных журналистов. После окончания вуза она стала редактором татарского журнала «Сөембикә» (»Сююмбике»).

В 2002 году во время учебы на курсах турецкого языка в городе Анкара (Турция) Сюмбель Гаффарова преподавала татарский язык в университете «Gazi». 

В 16 лет начинающий писатель стала членом Союза писателей РТ. Первый сборник рассказов и сказок Сюмбель Гаффаровой увидел свет в 1996 г. Это была книга «Безнең-сезнең заманда» («В наше-ваше время»), изданная в издательстве «Магариф». Вторая книга в жанре фэнтези увидела свет в Татарском книжном издательстве в 2015 г. Это была книга для детей «Чынга ашачак хыял» («Мечты сбываются»).

Драматургические поиски Сюмбель Гаффаровой, изображение №2
Драматургические поиски Сюмбель Гаффаровой, изображение №3

Сюмбель Гаффарова – активный участник творческих конкурсов. Драматург всегда успешно участвует в Республиканском конкурсе пьес «Новая татарская пьеса», организаторами которого являются Министерство Культуры РТ, ТГАТ им. Г. Камала, Союз писателей РТ, журнал «Казан утлары» («Огни Казани»). Так, в 2008 г. пьеса «Тимерчыбык маҗаралары» («Похождения проволоки»), написанная совместно с выпускницей К(П)ФУ Юлдуз Миннуллиной, заняла на этом конкурсе 3 место. Абсурдная драма «Кораб» («Корабль») и пьеса «Аэропорт» в 2009 г. были отмечены в номинации «Другой формат». Поощрительными премиями были награждены в 2010 г. пьесы «Хәтерлим» («Помню») и детская пьеса «Самат һәм Кара Король» («Самат и Черный Король»). Спектакль «Парковка» (реж. О. Кинзягулов), созданный в рамках лаборатории в 2019 г. и поставленный коллективом студентов Казанского государственного института культуры курса главного режиссера ТГАТ им.Г.Камала Фарида Бикчантаева, стал фаворитом первого регионального конкурса Приволжского федерального округа «Театральное Приволжье». Пьеса «Парковка» участвовала во Всероссийском конкурсе режиссуры «Ремесло».

В 2015 г. пьеса «Зәңгәрсу ярда» («Лазурный берег»), написанная в соавторстве с Ю. Миннуллиной, попала в шорт-лист I конкурса современной драматургии «Pro/Движение-2015». Куратором читки был Нияз Игламов, режиссером – Регина Саттарова.

В 2015 г. С. Гаффарова участвовала в международном драматургическом конкурсе театральной лаборатории Ibsen International с сюрреалистичной пьесой «Хәтерлим» («Помню»). Жюри пьеса понравилась, и молодой татарский драматург получила грант для участия в совместном норвежско-китайском проекте «Новый текст – Новая сцена II», нацеленном на создание пьес о миграции и вынужденном переселении людей. С. Гаффарова вначале выехала на учебу в Пекин, где познакомилась с молодыми драматургами из США, Китая, Норвегии, Италии, Южной Африки. Программа лаборатории Ibsen International включала лекции ведущих театральных педагогов и творческий практикум. Осенью в Шанхае состоялась читка пьесы, созданной С. Гаффаровой в рамках этого проекта. Это была пьеса «Килмешәк» («Пришлый») (кураторы Вилма Штритофф и Фабрицио Массини). Премьера спектакля «Килмешәк» («Пришлый») состоялась на сцене ТГАТ им. Г.Камала 14 октября 2017 г. Спектакь режиссера Ф. Бикчантаева был тепло принят и зрителями, и критиками. У спектакля богатая фестивальная история: ТГАТ им. Г. Камала представил постановку на международных фестивалях в Индии, Китае, Венгрии, Норвегии, Республика Крым, Мари Эл.

В рамках драматургической лаборатории PRO/log 2016 ( Центр современной драматургии и режиссуры «Центр Первый») была написана пьеса «Тын балык» (Рыба-Тишь). Читка прошла на татарском языке в «Углу» (Режиссер — Нияз Игламов). Пьеса попала в лонг лист «Маленькая Ремарка» Конкурса новой драматургии 2017-2018 гг.

В рамках драматургической лаборатории PRO/log 2018 была написана пьеса «Двести восемьдесят восемь серебрянников» («Телисеме, без үлмәбез һичберкайчан»). Режиссер читки, прошедшей в «Углу» — Юлия Голованова. 

В рамках оперной лаборатории Казанопералаб написана опера «Бледно-голубая точка». Опера была представлена зрителю в театре им. К.Тинчурина в 2019 (Режиссер – Булат Минкин, композитор – Ильдар Камалов, художник – Лэйсэн Хусаинова.).

С. Гаффарова является автором сценария японско-татарского светового шоу«Татара – наследие Евразии» на фестивале фестиваль Tat Cult Fest 2020.

В 2020 г. прошла онлайн читка пьесы-антиутопии «Телисеңме, без үлмәбез һичберкайчан?» в Набережночелнинском татарском драматическом театре.

Сегодня в портфеле молодого драматурга свыше десятка пьес, с которыми можно познакомиться на ее Персональном сайте.

Источник информации: кафедра татарской литературы ИФМК КФУ.

]]>
Сөмбел Гаффарованың “Килмешәк” әсәре Словения радиосында яңгырады https://sombel.ru/interview/%d1%81%d3%a9%d0%bc%d0%b1%d0%b5%d0%bb-%d0%b3%d0%b0%d1%84%d1%84%d0%b0%d1%80%d0%be%d0%b2%d0%b0%d0%bd%d1%8b%d2%a3-%d0%ba%d0%b8%d0%bb%d0%bc%d0%b5%d1%88%d3%99%d0%ba-%d3%99%d1%81%d3%99%d1%80%d0%b5-%d1%81-3641 Tue, 23 Mar 2021 09:59:33 +0000 https://sombel.ru/?p=3641

Моңа кадәр пьеса инглиз, кытай телләренә дә тәрҗемә ителгән. 

Татар драматургы Сөмбел Гаффарованың “Килмешәк” әсәренең бер өлеше Словения радиосында радиопостановка итеп ясадылар. Ул Словенияның Radioprvi.rtvslo.si радиосында яңгырады

“Мин берничә ел элек Кытайда халыкара драматургия лабораториясендә катнаштым. Шул лаборатория нәтиҗәсе итеп “Килмешәк” әсәре барлыкка килде. Шушы лаборатория кысаларында барлыкка килгән әсәрләрнең кисәкләре Норвегияда күрсәтелде һәм аларны төрле ил режиссерлары сәхнәләштерер өчен үзләренә алды. Минекен Фәрит абый Бикчәнтаев алды. Шушы лабораториянең оештурычалырнаң берсе Вилма Штритоф Словениядан. Ул радиода шундый тапшыру эзерләгән – лаборатория кысаларында бөтен язылган әсәрләр турында берәм-берәм сөйләнде, авторлары турында да сөйләнде, һәм шушы әсәрләрнең өзекләре радиопостановка итеп эшләнде”, дип сөйләде Азатлыкка Сөмбел Гаффарова. 

“Ул пьеса татар, инглиз, кытай телләрендә бар. Хәзер бер өлеше словен телендә дә бар”, дип өстәде Сөмбел.

Яшь драматург Сөмбел Гаффарова әсәре нигезендә куелган “Килмешәк” спектакле Камал театры сәхнәсендә бара. Туган җир кайда? Үзең яшәгән җирме яки кендек каның тамган нигезме? Үз ватаныңа үги бала булгач, аны яратып буламы? Биредә шул сораулар күтәрелә. Сөмбел Гаффарова мөһаҗирлек – бүген иң кискен проблемнарның берсе дип саный.

Гаффарова әйтүенчә, пьесадагы төп герой – реаль кеше: “Ул – дәү әниемнең абыйсы Нәкыйп Әүхәдиев. Абый 18 яше тулыр-тулмас сугышка китә, берничә елдан соң хәбәрсез югала. Нишләптер абыйның исемен дә үзгәртәсем килмәде. Чөнки гаиләдәге ышанудан ерагаеп булмады. Хәтерлим әле, Нәкыйп абыйны әнием дә эзләтеп карады, апалары да төрле архивларга мөрәҗәгать итте, әмма ул суга төшкәндәй юк булган иде. Мәрьямбикә әби аның исәнлегенә, кайдадыр яшәп ятуына бик ышана иде. Менә бу ышану гаиләбездә матур бер риваятькә әйләнде. Аның исән дип уйлау безгә ниндидер бер җиңеллек бирде”.

2019 нче елда Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт Академия театры үз тарихында беренче мәртәбә Һиндстанга спектакль белән барды. Һиндстанның Дәүләт драма мәктәбе оештырган халыкара фестивальдә катнашып, Дәһли һәм Варанаси шәһәрләрендә Сөмбел Гаффарова пьесасы нигезендә Фәрит Бикчәнтәев сәхнәләштергән “Килмешәк” спектаклен тәкъдим итте.

чыганак: https://www.azatliq.org/a/31163806.html

]]>
Словенияда «Килмешәк”нең бер өлешен радиоспектакль итеп куйганнар. https://sombel.ru/creative/%d1%81%d0%bb%d0%be%d0%b2%d0%b5%d0%bd%d0%b8%d1%8f%d0%b4%d0%b0-%d0%ba%d0%b8%d0%bb%d0%bc%d0%b5%d1%88%d3%99%d0%ba%d0%bd%d0%b5%d2%a3-%d0%b1%d0%b5%d1%80-%d3%a9%d0%bb%d0%b5%d1%88%d0%b5%d0%bd-%d1%80-3637 Mon, 15 Mar 2021 16:12:26 +0000 https://sombel.ru/?p=3637

https://ars.rtvslo.si/2021/03/radijska-igra-170/

Бу сылтамага кереп, словен телендә dr. Urško Strle сөйләгәнен тыңлый аласыз.

]]>
Гайшәгә 2 яшь тулды! Бәйрәм бездә! https://sombel.ru/ahat-gaffar/%d0%b3%d0%b0%d0%b9%d1%88%d3%99%d0%b3%d3%99-2-%d1%8f%d1%88%d1%8c-%d1%82%d1%83%d0%bb%d0%b4%d1%8b-%d0%b1%d3%99%d0%b9%d1%80%d3%99%d0%bc-%d0%b1%d0%b5%d0%b7%d0%b4%d3%99-3630 Sat, 20 Feb 2021 12:24:32 +0000 https://sombel.ru/?p=3630

Узган җәй бер озынборын Гайшәнең борынын талады. Әти аңа борчылган иде, баланы җәлләде. Мин аннан моның хакта шаян шигырь язарга тәкъдим иттем. Янәсе, озынборын тешләгән дә Гайшәне, ә кыз “мин дә борыныңнан тешлим хәзер!” дип теге черкине эзләп киткән дә, таба алмаган. Киләсе җәйне генә бик сагынышып кына табышканнар, кебегрәк сюжет та әйткән идем. Әти көлде дә, язам диде. Ике дүртьюллык кына язды, эзләнәм әле, дип, һаман сузды. Язып бетерергә өлгермәде. Киләсе җәйгә дәү әтисез генә эзләр инде Гайшә озынборынны…

Шигырьне Йолдыз Миңнуллинадан яздырып бетердем. (Беренче дүрт юл һәм җәяләргә алынганы – әтинеке, алга таба – Йолдызныкы). Аннан Гайшәгә шушындый зур бүләк булды.

Бик озын борынлы

Бер бөҗәк нишләгән?

Бәләкәй Гайшәнең

Борынын тешләгән!

(Гайшә аны бик озак

Эзләгән, эзләгән:

“Үзеңне тешлим”, – дип,

Күп йөргән эзләрдән.)

Тик торган җиреннән,

Әйтмичә-нитмичә,

Тешләгән Гайшәнең

Борынын ул кичә!

Тешләгән дә качкан

Карават астына.

Безләргә дә куркып

Сулаган сак кына.

Ул үзенчә шулай

Качышлы уйнаган.

Менә хәзер килер

Диебрәк уйлаган.

Ә Гайшә килмәгәч,

Бу бөҗәк нишләгән?

Ул тагын Гайшәнең

Борынын тешләгән!

П.С. Дуслар! Сез дә язып карагыз әле бу шигырьне? Беренче дүрт юл әтинеке кала, калганы – сездән. 

Барлык вариантларны да саклап калачакмын үземә. Гайшәгә олы истәлек итеп калдырачакмын. 

Еллар узар, сез үсәрсез, бөтенләй зур кеше булып бетәрсез, Гайшә күңеленә сезне кертеп куярмын. Сезне, аны тешләгән озынборынны, “безнең Бибигайшәбез” дип әйтергә яраткан дәү әтисен һәм аны бер дә күрмәгән, әмма, беләм, аны бик яратучы дәү әнисен.

Туган көнең белән, Гайшә!

]]>
ТАЛЧЫККАН ГОМЕР/Әхәт ГАФФАР https://sombel.ru/ahat-gaffar/%d1%82%d0%b0%d0%bb%d1%87%d1%8b%d0%ba%d0%ba%d0%b0%d0%bd-%d0%b3%d0%be%d0%bc%d0%b5%d1%80-%d3%99%d1%85%d3%99%d1%82-%d0%b3%d0%b0%d1%84%d1%84%d0%b0%d1%80-3626 Tue, 16 Feb 2021 17:05:37 +0000 https://sombel.ru/?p=3626
Әтинең кырыгы. Урыны җәннәттә булсын.

Тегермәнгә каршы, сөңге учлап,

Дон Кихотлар барган һөҗүмгә…

Ә мин кайтам, яшьлегемне эзләп,

Туган җиргә изге һәр җомга.

Ни эзлим соң?

Шашкын җилгә каршы

Канатланып очар өченме?

Аһ! Әйләнсәм иде канатыңда, –

Шунда табар идем көчемне.

Тегермәннәр! Төштә күрәм сезне,

Ә өнемдә – бушлык, көйсез кыр…

Яшьлегемне бирәм.

Аласыңмы?

Тик әйләндер тагын бер тапкыр!

Әйләндер дә…

Кояш белән Айның

Аргы якларыннан ташларсың.

Ташларсың да,

Көе килде диеп,

Он иттереп,

Җирне ашларсың.

Ташлатканнар сөңгеләрне күптән,

Тәннәребез җирне ашлаткан.

Тик, тәңребез, аермале безне

Тегермәннәр тарткан

Ашлыктан!

Шул җитәрдер!

Интектермә инде –

Җаннар он ителгән ачлыктан.

И Тегермән!

Канатыңа алчы,

Югыйсә мин артык талчыккан.

]]>
Хәсән Туфан мирасы https://sombel.ru/ahat-gaffar/%d1%85%d3%99%d1%81%d3%99%d0%bd-%d1%82%d1%83%d1%84%d0%b0%d0%bd-%d0%bc%d0%b8%d1%80%d0%b0%d1%81%d1%8b-3620 Sat, 06 Feb 2021 15:26:48 +0000 https://sombel.ru/?p=3620

Әти Хәсән Туфан кулы белән язылган хатны һәм шигырьне миңа күрсәткәч, телсез калган идем. Минем өчен бу әйтеп бетергесез зур байлык һәм мирас. 

“Безнең мирас”ка бирим микән?” – дип миннән сорагач, хуплап алдым: “Әйе! Бу бит эксклюзив!” – дидем. 
“Бу хатын берәр кая тапшырасыдыр инде аны?” дигәненә исә каршы төштем. “Тукта тапшырырга, торсын әле үзебездә. Бу хатларны күргәч, йөрәгем сикерә башлады, куллар, әнә, әле дә тетри”, – дип көлдем. Яратам мин шушындый ядкярләрне. Алар миңа дөнья байлыгы булып күренә.

Әмма әти тапшырырга теләгән, күрәсең. Музейларның берсе кызыксынса, рәхим итегез.

]]>
ИЛ https://sombel.ru/ahat-gaffar/%d0%b8%d0%bb-3610 Wed, 03 Feb 2021 15:04:57 +0000 https://sombel.ru/?p=3610

Тупыллар да яфрак ярды инде,

Әти-әни кабере – кәнәфер.


Киттем әле, нурсыз Казан, синнән:

Юк Туган тел, тулган тел кяфер.

Армышлар-талмышлар! Ялан тәпи

Ипи китерегез бер телем!
Кыерчыксыз учта үксеп елый

Әти-әни КАБЕРДӘЙ ИЛЕМ…


Әхәт ГАФФАР

]]>